W tym miejscu chciałbym nieco powspominać, pamiętam bowiem czasy, gdy przepis ten, czyli art. 162 k.p.c., był zapomniany (dla przypomnienia mamy taką regułę interpretacyjną, jak desuetudo) i nie był stosowany. Aż pojawiły się orzeczenia Sądu Najwyższego, które zostały natychmiast zauważone i przyswojone w zasadniczym stopniu przez sądy orzekające.

Przyczyna jest oczywiście prosta i brutalna. Przepis ten daje sądowi, w szczególności sądowi drugiej instancji, niesamowity oręż do ręki przeciwko wszystkim, którzy nie wykazali się refleksem na sali rozpraw.

Po pierwsze chodzi o samo zgłoszenie zastrzeżenia do protokołu.

Po drugie jednak może pojawić się problem z powołaniem się na konkretne przepisy postępowania, które zostały uchybione. Dlatego, jeżeli podpadliśmy sądowi, to sami rozumiecie, jaki to znakomity moment do pokazania, kto na sali naprawdę rządzi.

Pierwsza rada jest taka, że należy się do składania zastrzeżenia dobrze przygotować i najlepiej sporządzić ściągę. Druga jest mianowicie taka, że lepiej wskazać za dużo naruszonych naszym zdaniem przepisów k.p.c. niż za mało.

Oczywiście powyższe może nas nie uchronić przed odpytaniem przez sąd, co mamy właściwie na myśli wskazując na uchybienia tego, a nie innego przepisu, co szczególnie często znajdzie zastosowanie do postępowania dowodowego.

Kolejna kwestia dotyczy pytania: kiedy należy zgłaszać zastrzeżenie?

Czasem mamy pokusę składania zastrzeżenia co 2 minuty w toku zeznań świadka. Oczywiście warto grzecznie poprosić czy zapytać sąd o to, czy zastrzeżenie może zostać złożone po złożeniu całości zeznań świadka.

Zawsze jednak możemy grzecznie poprosić o wpisanie zastrzeżenia po podjęciu jakiejś decyzji przez sąd. Czy będzie to zarządzenie czy postanowienie wydane w toku rozprawy, składając zastrzeżenie będziemy musieli się do tej decyzji odnieść.

Jak składać zastrzeżenie do protokołu:

Wysoki Sądzie, w związku z wydanym postanowieniem, zgłaszam w trybie art. 162 k.p.c. zastrzeżenie do protokołu wskazując, że zostały naruszone następujące przepisy k.p.c. …

Jeżeli chodzi o przerwanie sądowi prowadzenia rozprawy, bo do tego sprowadza się składanie zastrzeżeń, warto dać jakiś sygnał mówiąc samo: „Wysoki Sądzie” po to, żeby przewodniczący składu wiedział, że chcemy podjąć jakąś akcję procesową.

Zastrzeżenia nie składamy też w momencie, gdy przykładowo sąd odracza rozprawę i formułuje wezwanie świadka na rozprawę, a dopiero w chwili, gdy sąd ogłosił postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka X. Zrozumiałe jest, że chcielibyśmy już wcześniej temu zapobiec, ale zanim nie zostanie wydane postanowienie, nie zostają naruszone jeszcze żadne przepisy postępowania.